पुस्तक समीक्षा: यार्चा

लेखक परिचय
दुई दशकभन्दा लामो समयदेखि बाल साहित्य सिर्जनामा समर्पित अनन्त वाग्लेका ४० भन्दा बढी पुस्तक प्रकाशित छन्। उनी प्रखर कवि लेखक र कुशल सम्पादक पनि हुन्। उनले युवा वर्ष मोती पुरस्कार साझा बाल साहित्य पुरस्कार स सर्वोत्कृष्ट पुस्तक पुरस्कार लगायत राष्ट्रिय स्तरका विभिन्न पुरस्कार प्राप्त गरिसकेका छन्। यस यार्चा पुस्तकमा उनले नेपाली प्रकृति तथा कठिन हिमाली जीवनशैली प्रस्तुत गर्दै बालबालिकामा करुणा र विवेक भर्ने सुन्दर कथा बुनेका छन्।

यस पुस्तकलाई काठमाडौँ पब्लिकेसनले २०७३ मा प्रकाशनमा ल्याएको हो। यो पुस्तकले ७४ मा दोस्रोपटक ७६ मा तेस्रो पटक र ७९ मा चौथोपटक गरी पटकपटक प्रकाशित हुने अवसर पाएको छ।

विषयवस्तु
यस कथाको मुख्य पात्र मोतीको प्रमुख भूमिकामा यो कथा अगाडि बढेको छ। एकदिन मोती हतार हतार विद्यालय पुग् छिन् । विद्यालय आएपछि उनले विद्यार्थीहरूलाई एकै ठाउँमा भेला भएको देख्छिन् । यस वर्ष प्रधानाध्यापकले यार्चा संकलनका लागि बिदा नदिने निर्णय गरेका छन्। त्यो देखेर सबैजना चिन्तित र दुःखी हुन्छन्। किनभने यार्चा बेचेर नै घरमा खान र ऋण तिर्न मद्दत पुगेको हुन्छ। प्रधानाध्यापकले टाँसेको यो सूचना देखेर सबै विद्यार्थीहरु विरोधमा आउँछन् र अभिभावकहरूले पनि विद्यालय छुट्टी दिनुपर्छ भनेर निकै कर गर्छन्। विद्यालय छुट्टी हुन्छ सबैजना यार्चा खोज्नका लागि हिमालतिर उक्लन्छन्। गाउँका वृद्धा र केटाकेटी बाहेक सबैजना हुल बाँधेर गाउँ नै रित्तो हुने गरी यार्चाको खोजीमा निस्केका हुन्छन् एकै दिनमा यार्चा टिप्ने ठाउँमा नपुगिने हुँदा उनीहरू बाटोमा बास बसेर यार्चाको खोजीमा अगाडि बढ्छन्। लेखको निकै कष्टकर बसाई खाना को राम्रो व्यवस्था नहुँदा र शरीरमा तागत समेत नहुँदा यार्चा टिप्न गएकाहरू बिरामी पर्न थाल्छन्। यसैबीच काका कालीबहादुरको पनि यार्चा टिप्न जाने क्रममा नै निधन हुन्छ। ती गरिबहरूको कृपाले छाप्रोमा पनि राति चोरहरू आएर उनीहरुले लगेका भाडाकुडा समेत चोरी गर्छन्। मौसम एकदमै खराब भएका कारण यार्चा टिप्न निकै चुनौती हुन्छ। र साना केटाकेटीलाई त झन् लेक लागेर बिरामी नै पर्न थाल्छन्। यार्चा खोज्न गएका आमाबुबा पनि आफ्ना बिरामी बच्चाहरुलाई ध्यान दिन सक्दैनन्। यति दुःख गरेर यार्चा टिप्नका लागि निस्केका उनीहरूले यस वर्ष भनेजति मात्रामा यार्चा ल्याउन सक्दैनन्।

पात्रहरू
यस बाल उपन्यासभित्र मोती ,लाले ,आमा ,बुबा परिवारका अन्य सदस्यहरू, पवन सर ,डाक्टर र नेपाली चोर पात्रहरू रहेका छन् यिनै पात्रहरूले यस कथालाई अगाडि बढाएका छन्। यी पात्रहरूमध्ये पनि यस उपन्यासलाई सुरुदेखि अन्त्यसम्म डोर्याउने मुख्य पात्र मोती रहेको छ। मोतीले यस कथामा भाइबहिनीहरूलाई हेरचाह गर्ने आमाबुबाको काममा सहयोग गर्ने र सँगै गएका अन्य केटाकेटीलाई पनि कथा सुनाएर हेरचाह गरेको छ।

वातावरण
यस उपन्यासमा यार्चा टिप्न जाने गाउँलेहरूका घर, गाउँ ,त्यहाँको बाटो को बारेमा बताएको छ। घना जंगलहरू, हिँड्नलाई अप्ठ्यारो बाटो, हिउँ परेको अवस्था ,चट्टानीय पहाडलाई हिउँले छोपेर देखिएको रमाइलो दृश्य, विद्यालय ,चौतारो आदि ठाउँहरू यो उपन्यासमा रहेका छन्।

कथाको मुख्य सन्देश
यार्चा काठमाडौँ प्रकाशनले प्रकाशनमा ल्याएको बाल उपन्यास हो। जसले हिमाली भेगका गरिब अवस्था बिताइरहेको मानिसहरूको कष्टकर जीवनशैली बारे बताएको छ। एक हिसाबले भन्ने हो भने ती मानिसहरूको साहस र सङ्घर्षको कथा हो यो उपन्यास। हिमाली भागमा बसोबास गर्ने नेपालीहरूले भोगेका आर्थिक कठिनाइ गरिबीको पीडा गाउँलेहरूको स्वच्छ भावना का लागि भोग्नु परेका उतारचढावहरू यी सबै अवस्थालाई यस कथाले समेटेको छ विद्यालय छोडेरै यार्चा टिप्न जानुपर्ने विद्यार्थीहरूको पीडा सानै उमेरमा घरको आर्थिक बोझले थोपरिदिएको जिम्मेवारी यी सबै कुराहरू यस कथाले प्रस्ट्याएको छ। र अन्तमा जस्तोसुकै अप्ठ्यारो परिस्थितिमा पनि बाँच्न डराउनु हुँदैन। र जीवन धान्नका लागि जस्तो पनि संघर्ष गर्नुपर्ने रहेछ भन्ने सन्देश यस कथाले दिएको छ।

भाषाशैली
पुस्तकमा प्रयोग भएको भाषा वा शब्द नौला शब्दहरू पनि रहेका छन्। जसले पुस्तकले भन्न खोजेको कुरालाई सजिलै बुझ्न अलि कठिनाइ भएको छ।

शीर्षक सार्थकता
यस कथाले भन्न खोजेको कथावस्तु र यसले राखेको शीर्षक बीच मेलमिलाप देखिन्छ। किनभने यार्चा शीर्षक राखिएको यस उपन्यासले यार्चाकै बारेमा बताएको छ।

पाठकीय प्रतिक्रिया
यो पुस्तक मलाई निकै रमाइलो लाग्यो हामी नेपालीहरूले एउटै भूगोलभित्र रहेर पनि फरक फरक जीवनशैली बाँच्नुपरेको कथा यस उपन्यासले छर्लङ्ग पारिदिएको छ कतै सुविधा नै सुविधाले थुप्रो लागेको छ भने कतै बिहान र बेलुका छाक टार्न पनि कठिन परेको अवस्था हाम्रै नेपालभित्र रहेको पाइयो। हिमाली कष्टकर जीवनशैली बाँचेका ती बालबालिकाहरूलाई सम्झँदा मलाई निकै दया लाग्यो। लेखकलाई यस्तै यस्तै पुस्तकहरू लेख्नुहुन अनुरोध गर्दछु।

रिदिमा उलक
बालजागृति अङ्ग्रेजी मा.वि.
हेटौँडा–२, वासुदेव मार्ग